Rouw is de achterkant van liefde

Precies 1 jaar geleden, op 5 december 2022, terwijl ik tussen de Sint en zijn Pieten op het schoolplein stond, vocht mijn vader voor zijn leven. Enkele uren later overleed hij, gevoelsmatig van het ene op het andere moment, zonder afscheid te hebben kunnen nemen, op 75 jarige leeftijd.

Het afgelopen jaar heeft hierdoor een grijs randje gekregen, de man aan wie ik zoveel te danken had, die mij onverbiddelijk steunde, met wie ik aan één blik genoeg had, was er niet meer. Ik nam afscheid met een zeer diepe buiging, voor hem en voor zijn trouw richting mij, die ik altijd bij hem voelde.

Dit jaar met vallen en opstaan, intens leven in mijn herinneringen, doorgaan met mijn leven door plannen te maken. Telkens in mijn achterhoofd: ”Pap, is het oké zo? Je zou dit toch ook gaaf vinden zo?” Elke dag het besef dat ik zo dankbaar ben voor hetgeen goed was tussen ons.

Voor mij als coach bracht dit jaar veel, ik zag hoe ik mij wilde verdiepen in de materie waarmee ik te maken had gekregen. Ik voelde beter dan ooit hoe ik de ruimte tussen mij en de ander wilde respecteren door samen stil te zijn en te mogen voelen. Ik durfde kwetsbaar te zijn.

Ik voel dat ik toe ben aan ‘betekenis geven’ vanuit de rouwcirkel. Ik denk veel na over zijn zin ”vier het leven” en weet nu als geen ander dat het leven echt ineens voorbij kan zijn. Ik wíl het vieren..

In mijn verdieping in de materie neem ik je graag mee. Ik wil je daarom in deze blog vertellen over deze rouwcirkel.
Deze rouwcirkel komt voort uit het werk van Wibe Veenbaas en Piet Weisfelt en is mede geïnspireerd op ‘the bonding cycle’ van George Kohlrieser.

De rouwcirkel:

Verandering gaat altijd gepaard met een verlieservaring en rouw.

Je kunt verschillende soorten verlies ervaren. Een paar voorbeelden van ingrijpende veranderingen zijn:

• Het verliezen van je gezondheid door een ongeval of ziekte. Je kunt hierdoor flink uit balans raken en jezelf tijdelijk kwijt zijn.
• Het verlies van (een stukje) autonomie, waardoor je (deels) afhankelijk wordt van anderen. Bijvoorbeeld als gevolg van een ongeval, ziekte of ouderdom.
• Het verlies van een dierbare. Bijvoorbeeld bij een echtscheiding of relatiebreuk, verbroken vriendschap of sterfgeval. In deze gevallen zal je het leven opnieuw moeten inrichten zonder de desbetreffende persoon.
• Het verlies van je vertrouwde omgeving. Zoals bij een (gedwongen) verhuizing of ontslag. Je kunt het afscheid als een groot verlies ervaren omdat je je zo verweven voelt met die plek.

Hoe groter de hechting en de intimiteit, hoe moeilijker het afscheid en hoe groter de rouw.

Als je naar het verleden en naar de toekomst kijkt, ben je geneigd alle gebeurtenissen en relaties die je hebt ervaren in een lineaire lijn te zien die gebaseerd is op tijd. Dit kan je zien als een simpele manier van kijken. Ik vind het echter ook van belang dat je ziet dat er een repeterend patroon verborgen zit: een cyclus. Deze cyclus, bestaande uit zes opeenvolgende stappen (transities), doorloop je keer op keer als je een relatie aangaat. Elke stap is een natuurlijk vervolg op de vorige. En elke stap kan pas plaatsvinden, als je de vorige hebt doorlopen. Net zoals bij de seizoenen. Zo wordt het pas lente, als de winter is geweest.

De 6 thema’s in de rouwcirkel:

Thema 1. Contact maken / Welkom heten
Alles begint met een welkom: een geboorte, een vriendschap, een baan, een nieuwe liefde. In het eerste welkom ontstaat de basis – de sociale omgangsvormen – voor hoe de relatie vorm krijgt.

De tegenhanger: Terugtrekken
Je natuurlijke gedrag is jezelf te beschermen. Bij dreigende pijn of angst in een ontmoeting, gebeurtenis of activiteit ben je geneigd het kwetsbare of pijnlijke te onderdrukken of je ervan af te keren.

Thema 2. Hechten en verbinden
De tweede stap in een ontmoeting is hechting en ook in jouw manier van hechten kom je onherroepelijk je verleden tegen. Jouw hechtingspatronen zijn ontstaan in de eerste contacten met je ouders of verzorgers. Een ‘veilige’ hechting in je jeugd zorgt ervoor dat je je in het hier en nu makkelijker kunt verbinden met jezelf, de ander, plekken of situaties.

De tegenhanger: Onthechten
Als je in je jeugd een onveilige hechting hebt ervaren en dat onvoldoende hebt verwerkt, is de kans groot dat je in het dagelijks leven hechtingsproblemen ervaart.

Thema 3. Intimiteit en seksualiteit
Intimiteit gaat over aangeraakt worden, over nabijheid en je ten diepste kunnen verbinden. Bij intimiteit durf je je over te geven aan de ander, kun je je laten dragen, of vertel je je diepste gevoelens zonder alert te hoeven zijn. Waar intimiteit het aanraken van grenzen is, is seksualiteit het overschrijden van grenzen. We verwarren deze soms met elkaar. Seksualiteit kan volgen op intimiteit, maar dat hoeft uiteraard lang niet altijd zo te zijn.

De tegenhanger: Intimiteit vermijden
Het ‘vermijden van intimiteit’ kan voortkomen uit de angst om gekwetst te worden of teleurgesteld te raken. Die angst is gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Het verlies van een dierbare kan bijvoorbeeld leiden tot het vermijden van intimiteit.

Thema 4: Afscheid nemen en verliezen
Elk contact en elke ontmoeting of relatie zal op enig moment eindigen, altijd. Eigenlijk wordt van je gevraagd om de acceptatie van het afscheid mee te nemen met het aangaan van een eerste contact. In ons leven nemen we op verschillende manieren afscheid. Vaak komen hier rituelen aan te pas. Rituelen markeren een overgang, een transitie. Het afscheid wordt bewust genomen. En daarmee kan de rouw goed doorleefd worden.

De tegenhanger: Vastklampen
In de praktijk is de beleving en verwachting van het afscheid per persoon verschillend. Wanneer je je eenzaam voelt, verlatingsangst hebt, of denkt dat een verlies te pijnlijk is, is de kans groot dat je gaat handelen vanuit een overlevingsstrategie. Je gaat het verlies ontkennen en klampt je vast aan wat er was. Je probeert als het ware de rouw voor te blijven.

Thema 5: Rouwen
Rouwen volgt altijd na een afscheid. Rouwen is niet voor niets een werkwoord. Tijdens het rouwproces werk je aan een leven zonder datgene wat verloren is gegaan. Op die manier verweef je het verlies in je leven. Het rouwproces is als een slingerbeweging tussen het verleden, heden en de toekomst. Tussen verlies en herstel. Je beweegt heen en weer tussen werken aan je herstel, een tijdelijke ontkenning van het verlies en de pijn die zich spontaan aandringt door een bepaalde geur, een geluid, lied of beeld.

Tegenhanger: Gestolde rouw
Misschien zie je geen lichtpuntje meer bij een verlies. Alles lijkt donker en grauw. Je ervaart veel verdriet, onbegrip en boosheid. Wanneer je vlucht voor je (donkere) gevoelens, deze ontkent, of je gevoelens overdekt, ertegen vecht of ze verdooft, ontstaat er gestolde rouw. Op de meest onverwachte momenten word je overvallen door de pijn die nog steeds in je huist.

Thema 6. Betekenis geven
Omgaan met verlies is een actief proces van betekenisgeving. Het is de mens eigen om zin te geven aan zowel het bestaan als aan gebeurtenissen. Bij zingeving in gebeurtenissen kun je de volgende vragen stellen: Wat is er gebeurd? Wat betekent dit? Wat heb ik hier geleerd of wat heb ik te leren? Waar geeft de gebeurtenis mij zicht op? En wat vind ik lastig? Zingeving is de laatste stap in een transformatieproces én een eerste stap op een nieuwe weg.

Tegenhanger: Zinloosheid ervaren
De laatste stap in deze cirkel is het ervaren van zinloosheid. Je bent je er misschien van bewust dat een dierbare kan overlijden, dat je onverwachts je baan zou kunnen verliezen, dat je ziek zou kunnen worden en dat ouderdom een onderdeel van het leven is.

Misschien ben je je er ook van bewust dat je pijn zult ervaren en geschokt zult zijn op het moment dat een verlies zich in jouw leven manifesteert. Maar ben je je er óók van bewust dat deze schok vernietigend is en zowel lichaam als geest ontzet? Als je dusdanig ontregeld raakt door een verlies en niet goed weet hoe je je emoties kunt verwerken, kan je een ongenadige opeenvolging van momenten ervaren waarin je geconfronteerd wordt met een gevoel van zinloosheid. Dit lege gevoel is sterk bepalend voor de manier waarop je de wereld, je leven en je relatie tot mensen en gebeurtenissen ervaart.

De thema’s dienen zich als vanzelf aan als de tijd daar is.

Merk je nou dat je hier meer over wilt weten? Hier ook mee bezig bent en/of hier een coach bij nodig hebt?
Mail mij dan om een vrijblijvende kennismaking af te spreken, ik sta graag voor je klaar.

Liefs, Marieke